Mensen uit Midden- en Oost-Europa

(door: Dick Couvée)

Een paar weken geleden was de Pauluskerk ook ‘s nachts open voor mensen die dak- en thuisloos zijn. We deden dat, omdat het koud was ‘s nachts. Koud, maar niet zo koud, dat de winterregeling van kracht was. De winterregeling bepaalt, dat er nachtopvang is voor alle mensen die op straat zijn op het moment dat de temperatuur ‘s nachts daalt tot onder nul. En dat dan niet alleen in Rotterdam, maar ook in Amsterdam, Den Haag en Utrecht. De Pauluskerk ging dus ook ‘s nachts open. In de eerste plaats voor de mensen op straat. Ook al is de temperatuur niet onder nul, dan nog kan het venijnig koud zijn. Een mens moet onder die omstandigheden niet op straat hoeven zijn, vinden we. Het opengaan ‘s nachts was tegelijk ook en protest tegen het nogal rigide karakter van die winterregeling. Dat werkte. Het college van Rotterdam heeft inmiddels besloten de toepassing van de winterregeling te versoepelen. En dus te gaan van een winter- naar een slechtweer-regeling. Het lijkt erop, dat de andere steden volgen. Mooi. Een kleine stap in de goede richting. Mensen, wie dan ook en waar dan ook vandaan, moeten ‘s nachts niet op straat hoeven “slapen”, zeker niet als het koud is.

Tijdens die nachten verzamelde zich in de Pauluskerk een groep van zo’ n 40 mensen. Vooral mannen en voor 80% mannen afkomstig uit Midden- en Oost-Europa. Wat mij opviel was hoe moe en totaal op sommigen van hen waren. En hoe blij ze waren, dat er tenminste iemand naar hen omkeek. Dat staken ze ook niet onder stoelen of banken. Zoveel mensen uit Midden- en Oost-Europa op straat. Dat laat zien wat zich op dit moment op straat afspeelt, in ieder geval in Rotterdam en omgeving. Het aantal dak- en thuislozen groeit. Sinds 2009 is hun aantal verdubbeld naar ongeveer 40.000 in Nederland. In de Pauluskerk zien we vooral drie groepen: mensen, ook jonge mensen, in armoede en schulden, en mensen met psychiatrische problemen. Èn mensen uit Midden- en Oost-Europa. In Rotterdam vormen zij naar schatting de helft van het aantal van ongeveer 4000 dak- en thuislozen. Feitelijk zijn er op dit moment in Rotterdam zo’ n 150 mensen op straat.

Ruim een week geleden promoveerde in Amsterdam Anita Strockmeijer. In haar proefschrift komt zij tot de conclusie, dat arbeidsmigranten uit Midden- een Oost-Europa structureel een achtergestelde positie hebben op de Nederlandse arbeidsmarkt. Risico is, dat zij een nieuwe achterstandsgroep in Nederland gaan vormen. Mensen uit Polen, Bulgarije en Roemenië hebben het in Nederland moeilijk, blijkt uit het proefschrift. Van hen heeft 76% een tijdelijk dienstverband, tegenover 29% bij de Nederlanders. Ze werken bovendien vaak in sectoren met lage lonen als de uitzendbranche, de agrarische sector en het transport en hebben een grote kans op werkloosheid. Kans op verbetering is er nauwelijks. “Het personeelsbeleid van werkgevers lijkt eraan bij te dragen hen gevangen te houden in een kwetsbare positie”, schrijft Strockmeijer. Voor jou een ander, daar komt het ongeveer op neer. Daarbij komt, dat deze mensen voor hun huisvesting vaak afhankelijk zijn van de uitzendbureaus. Stopt de baan, dan ook de huisvesting. Strockmeijer schetst een beeld, dat ik vanuit de ervaringen van de Pauluskerk alleen maar kan bevestigen. Als je mensen zo kwetsbaar maakt op de arbeids- en huisvestingsmarkt, vind je het dan gek, dat steeds meer van hen in de problemen komen en op straat raken. Met alle gevolgen daarvan voor hen zelf, voor hun gezondheid en dus ook voor de  volksgezondheid, voor openbare orde en veiligheid. De politie weet zich ook vaak geen raad met hen als zij op straat bivakkeren.

Het is alsof de geschiedenis van de straat zich herhaalt, in Rotterdam en daarbuiten. In de jaren ’80 en ’90 was het vooral de groep van heroïne-verslaafde dak- en thuisloze mensen, die op straat raakte. Met de plannen voor de Maatschappelijke Opvang I en II ging men dat probleem te lijf. En met succes. Daarna ging het om de groep van mensen zonder verblijfspapieren uit de landen Afrika en Azië. Daarvoor is in ieder geval na lange strijd, onder andere vanuit de Pauluskerk, en veel gehang en gewurg in Den Haag, het instrument van de BBB-regelingen gekomen. Helpt iets, al is het niet veel. En nu dus, als derde groep, die het op eigen kracht niet redt, de groep van dak- en thuisloze mensen uit Midden- en Oost-Europa. De geschiedenis leert: niet wegkijken, niet doen alsof het probleem zichzelf oplost, niet aan de slag met repressie. Maar onderkennen en helpen. Dat is het enige dat werkt. Voor de Pauluskerk vormen de mensen uit Midden- en Oost-Europa een nieuwe groep, waarvoor we opkomen. Of we dat nu leuk vinden of niet. Kom op. Er is werk aan de winkel voor deze mensen en voor Rotterdam !