De culturele as van mevrouw Hof is ganzenlever

(door: Dick Couvée)

Afgelopen dinsdag vond de vernissage plaats van een bijzonder schilderij van de hand van de Rotterdamse kunstenaar Peter Koole. Het heeft als titel: “De culturele as van mevrouw Hof is ganzenlever”. Peter heeft het grote doek destijds gemaakt rond de thematiek en inzet van de Pauluskerk en de maatschappelijke en politieke reacties daarop van een deel van de politieke en culturele elite van de stad. Het heeft lange tijd op mijn kamer gehangen. Inmiddels hangt het op een voor iedereen zichtbare plek, boven de trap richting de kerkzaal op de tweede verdieping. Dankzij de giften van een aantal gulle gevers kon het worden aangeschaft. Zoals Peter zei, bij de toelichting op zijn werk: het is gemaakt voor de Pauluskerk, daar hoort het dus ook.

Peter Koole heeft het schilderij gemaakt in 2006/2007. Het is de periode van de sloop van de oude Pauluskerk, de ontvlechting van de stichtingen KSA , NAS en DCP en het overbrengen van de (nog resterende) activiteiten van de Pauluskerk naar het tijdelijke gebouw aan de Westersingel. Basis voor het schilderij vormen een foto en een tweetal artikelen uit de Havenloods van toen. De foto toont een galadiner in de Laurenskerk. Met daarbij aanwezig een groot aantal Rotterdamse notabelen en vooraanstaande figuren uit de wereld van politiek, kunst en cultuur in de stad. De opbrengst van het rijk van spijzen en wijn voorziene galadiner is bestemd voor een goed doel. De artikelen laten de andere kant van diezelfde wereld zien. De zeer afwijzende reacties van een aantal culturele instellingen aan de Westersingel toen, zoals het Goethe-Instituut en de Alliance Française. Mevrouw Hof was destijds de directrice van het Goethe-instituut. Volgens het door Peter geschilderde artikel uit de Havenloods, zei zij in de hoorzitting destijds van de Commissie Bezwaar en Beroep: ”Waarom moet een dergelijke opvang bij de culturele as komen ?” Peter heeft een krachtig schilderij gemaakt, vind ik. Hij is er goed in geslaagd de vaak vrijblijvende charitas van een galadiner te laten zien en de vijandige omgeving die de Pauluskerk soms ontmoet. Nog altijd .

Ik ben erg blij, dat een schilderij, dat zo verweven is met de vaak schurende inzet en de thematiek van de Pauluskerk, daar nu een plek heeft kunnen vinden. Kunst en cultuur zijn al jaren een rode draad binnen het geheel van onze activiteiten. En met recht. Naast en samen met alles wat er gedaan wordt rond de helaas zo noodzakelijke opvang, zorg en hulpverlening. Kunst doet iets met mensen dat veel andere menselijke activiteiten of uitingen niet doen. Of veel minder. Kunst doet naar mijn idee vooral twee dingen. Zij verbreedt en verdiept je blik. Kunst heeft het vermogen je te brengen in werelden waarin je eerder nog niet was. Veel (moderne) kunst zet je op het verkeerde been en brengt je tot vragen over de manier waarop jij je jezelf en de wereld om je heen ziet en waarneemt. Kunst doet daarmee ook nog iets anders. Zij tilt je uit boven het bestaande, boven de bestaande kaders. Boven het idee, dat de status quo met zijn schijnbaar onwrikbare en vanzelfsprekende orde van maatschappelijke (jij bent (kans)arm – jij bent (kans)rijk) en economische verhoudingen (wij moeten groeien, anders gaat het fout) de enig mogelijke wereld is, waarin wij zouden kunnen leven. In die zin zou je de kunst kunnen beschouwen als een zuster van (goede) godsdienst. Ook (goede) godsdienst is in staat je daar te brengen waar je zelf nog niet of niet eerder was. Zij kan helpen je zicht te geven op de wereld van de ander. Het feit, dat die ander er is, dat die ander anders is dan jij en het enorme belang en de enorme waarde van die twee. Die ander is overigens ook heel goed met een hoofdletter te schrijven. Juist doordat (goede) godsdienst je ook wil brengen in de wereld van de ander/Ander, is ook zij kritisch. Maatschappelijk, economisch en politiek. Waar het bestaan van de ander/Ander (of ook van jouzelf) worden bedreigd of onder druk komen, gaat er van (goede) godsdienst een appel uit om daaraan “in Gods naam” iets te doen. Kunst en godsdienst. Beiden staan in onze samenleving enorm onder druk. Beiden worden gezien als “luxe”. Als privé-speeltjes voor de rijken of welgestelden. Zij zijn dat niet. Zij zijn in hun publieke belang nauwelijks te overschatten. Beiden bieden mogelijkheden tot oefeningen in diversiteit en het je verplaatsen in anderen. Die oefening in rondheid blijft levensnoodzakelijk in een wereld, die vooral vierkant wil denken. Uniformiteit langs de lijn van bloed en bodem, de verheerlijking van alleen “eigen” groep en “eigen” nestgeur, zij waren, zijn en blijven de dood in de pot van de samenleving.