Geen Haagse blauwdrukken

door Dick Couvée

En ja hoor, daar stond het punt weer bovenaan de agenda: de BBBB-regeling (Bed-Bad-Brood en Begeleiding), of LVV, in Haagse termen (dat staat voor: Landelijke Vreemdelingen Voorziening). Ongeveer twee weken geleden bezocht de nieuwe staatssecretaris voor Veiligheid en Justitie de Pauluskerk. Mark Harbers heeft onder meer vreemdelingenzaken en migratie in zijn portefeuille. Hij wilde zich, aan het begin van zijn periode als bewindsman, op de hoogte stellen van de ideeën die leven bij hulporganisaties als de Pauluskerk over hoe het nu moet met de mensen zonder verblijfspapieren. En dan in het bijzonder met de asielzoekers die zijn uitgeprocedeerd of die mensen die helemaal nooit een procedure hebben gehad. En dan vooral met de meest kwetsbaren onder hen, die mensen die op straat zouden moeten leven, zonder Bed-Bad-Brood. Ik schat dat het in Nederland gaat om zo’n 1500 tot 2000 mensen in totaal. Het is eigenlijk niet te geloven dat de landelijke overheid niet in staat is gebleken een probleem van die omvang op te lossen. We zijn in staat om à raison van miljarden euro’s het land te beschermen tegen storm en overstroming. Eensgezind.

We waren tot nu toe niet in staat eenprobleem van een dergelijke orde aan te pakken, gevangen als wij zijn in het Haagse angstdenken en dito framing: als wij ook maar één duimbreed ruimte geven aan die onwillige “rotzakken” van “illegalen”, dan wordt het land overspoeld. Niet door water – dat hebben we aardig geregeld – maar door een toevloed van vluchtelingen en vreemdelingen. Steeds weer dezelfde onderliggende, weinig praktische, niet op de feiten gestoelde en al jaren niets oplossende redenering. Sterker, niets is minder waar. Zelfs al kijk je alleen vanuit de optiek van: de mensen moeten terug naar het land van herkomst, zelfs dan is opvang noodzakelijk. Mijn stelling is daarom al een tijd: wie een effectief terugkeerbeleid wil, moet beginnen met opvang. Wie op straat is of onder zeer moeizame omstandigheden moet leven, staat in de overlevingsstand. Dan je heb geen tijd of energie om na te denken over je toekomst of over wat je wilt met je leven. Opvang, Bed-Bad-Brood en Begeleiding, dus als sleutel voor het beleid, hoe je het ook wendt of keert. Tegen die achtergrond waren de komst en de open en eigenlijk bescheiden houding van de staatssecretaris een welkome en aangename verrassing.

In het Algemeen Dagblad zei hij, vlak na zijn bezoek aan de Pauluskerk: “Ik geloof er niet in dat we vanuit Den Haag een blauwdruk op Nederland moeten leggen. We moeten samenwerken.” En: “Als ik het zwartop-wit zeg: ons enige doel was dat die mensen weg moesten. Maar de mensen kunnen ook baat hebben bij de rust van de opvang, zodat we van daaruit met hen gaan kijken naar terugkeer.” Hij móet ook iets, de staatssecretaris. Het recente Regeerakkoord geeft hem een strenge, typisch ouderwetse Haagse opdracht: “uitgeprocedeerde asielzoekers moeten Nederland zelfstandig en zo snel mogelijk verlaten. Wie dat niet direct doet kan een beperkte periode worden opgevangen in een van de acht op te richten LVV(Landelijke vreemdelingenvoorziening)- locaties onder toezicht van de DT&V en in samenwerking met de gemeenten. De eerste twee weken geldt geen voorwaarde tot meewerken aan terugkeer naar het land van herkomst. Daarna moeten zij meewerken aan terugkeer, tenzij blijkt dat zij toch in aanmerking komen voor een verblijfsvergunning. Wanneer zij niet serieus werken aan terugkeer naar het land van herkomst wordt hen opvang en ondersteuning ontzegd.” Hetleek erop dat de staatssecretaris deze opdracht wel serieus wil nemen, maar op zoek is naar een nieuwe, on-Haagse vorm van LVV, voldoende soepel en ruimte biedend om in de praktijk echt te gaan werken. Dat betekent een landelijke regeling als kader en dus ook landelijk geld. Ja, inderdaad, maar dan wel een regeling waarvan het geheim is dat de mensen in kwestie eindelijk een keer als mens worden gezien. Mensen die iets met hun leven willen, net als iedereen. Mensen die begrijpen dat niet alles wat zij willen of denken te willen kan, net als iedereen.Dat hun perspectief kan zijn: verblijf in Nederland of tijdelijk verblijf, ja. Maar dat perspectief ook kan betekenen: terugkeer naar het land van herkomst. Een regeling waarvan het geheim ook is dat gemeenten en hulporganisaties ruimte en vertrouwen krijgen om samen met de mensen in kwestie stapsgewijs en gericht te werken aan perspectief. Niemand wil tenslotte niets met zijn of haar leven. Ik weet niet of het Mark Harbers lukt vast te houden aan deze open en vooral pragmatische lijn in het Haagse en partijpolitieke geweld, zeker rondom deze nog steeds gevoelig liggende kwestie. Maar als het hem zou lukken zijn we wel een stap verder, denk ik, en gloort er wellicht echt iets van perspectief voor de mensen om wie het allemaal gaat.